Binaların taşıyıcı sisteminde kullanılan betonun mevcut dayanımını doğru bir şekilde belirlemek, yapı güvenliğinin değerlendirilmesi ve deprem performans analizleri için kritik bir adımdır. Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018 (TBDY 2018), bu sürecin nasıl yapılacağını açık bir biçimde tanımlamaktadır. 

Karot Numunelerinin Alınma Amacı

Karot numunesi, binadaki betonun basınç dayanımını doğrudan ölçmek için kullanılan silindirik bir numunedir. (Karot testi ile ilgili detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.) Bu yöntemle elde edilen veriler, laboratuvar ortamında test edilerek betonun mevcut dayanımının belirlenmesini sağlar. 

TBDY 2018’e Göre Karot Sonuçlarının Değerlendirilmesi

2018 yılında yürürlüğe giren Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY 2018), karot numunelerinin değerlendirilmesi için açık ve standart kurallar tanımlamıştır. Yönetmeliğin amacı, farklı mühendislik uygulamalarında tutarlılık sağlamak ve yapı güvenliği analizlerinde belirsizlikleri ortadan kaldırmaktır.

Aşağıda TBDY 2018’in öngördüğü karot değerlendirme adımları detaylı şekilde açıklanmıştır.

1. Toplam Örnek Sayısı Üç İse

• İstatistiki değerlendirme yapılmaz.

• Alınan üç örnekten en düşük basınç dayanımı değeri, doğrudan mevcut beton dayanımı olarak kabul edilir.

• Bu yaklaşım, az sayıda veri olduğunda güvenlik esaslı olarak en zayıf değeri dikkate almaya yöneliktir.

2. Toplam Örnek Sayısı Üçten Fazla İse

• Karot basınç dayanımı için iki farklı hesap yapılır:

  • Ortalama – Standart Sapma

  • 0,85 × Ortalama

• Bu iki değerden büyük olanı, mevcut beton dayanımı olarak kabul edilir.

3. En Küçük Değerin İstatistiki Kontrolü

Karot gruplarının değerlendirilmesinde, en küçük değerin anormal (sapan) olup olmadığının belirlenmesi gerekir. TBDY 2018 bina deprem performans analizinde gözönüne alnımak üzere göre:

• En düşük tek değer, diğer numunelerin ortalamasının %75’inden daha düşükse, istatistiki olarak güvenilir kabul edilmez.

• Bu durumda ilgili numune değerlendirme dışı bırakılır.

Bu yöntem, alınmış zayıf numunenin sonuçları bozmasını engeller.

Uygulamanın Önemi

Karot sonuçlarının doğru değerlendirilmesi;

• Deprem güvenliği, performans analizleri,

• Riskli yapı tespitleri,

• Yapı kullanım izinleri ve performans raporları

gibi birçok süreçte doğrudan belirleyici rol oynar. Yönetmeliğin bu konudaki açık kuralları, farklı mühendislik yaklaşımlarının önüne geçerek ülke çapında standart bir değerlendirme yapılmasını sağlamaktadır.

Karot Testi Sonuçlarının Yorumlanması

Karot testinde elde edilen beton basınç dayanımı (fck,mevcut) değeri, yapının taşıyıcı sistem analizlerinde ve deprem performans raporlarında doğrudan kullanılır.
Elde edilen dayanım değerinin, projede hedeflenen sınıfla (örneğin C25, C30 vb.) karşılaştırılması, zamanla beton kalitesinde oluşan düşüşün belirlenmesine yardımcı olur.

Ayrıca bu değer, yapıların riskli yapı tespiti yönetmeliği kapsamında yıkılma veya güçlendirme kararlarını doğrudan etkiler.

Karot Sonuçlarının Mühendislik Analizlerinde Kullanımı

Karot testlerinden elde edilen mevcut beton dayanımı, yapıların çeşitli analizlerinde doğrudan kullanılır:

1. Deprem Performans Analizi
   TBDY 2018 kapsamında, karot sonucu belirlenen beton dayanımı, binanın performans seviyesinin belirlenmesinde ana parametredir.

2. Riskli Yapı Tespiti
   6306 sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun” uyarınca yapılan riskli yapı tespitlerinde, karot dayanımı belirleyici faktördür.

3. Güçlendirme Projeleri
   Mevcut beton dayanımının düşük çıkması durumunda, yapı elemanlarının taşıma kapasitesi güçlendirme tasarımıyla artırılır.
   (Örneğin mantolama, FRP kaplama veya betonarme ilaveler yapılır.)

   Karot Değerlendirmesi Yapı Güvenliğinin Temelidir

   Karot numunesi değerlendirmesi, yalnızca laboratuvar verisi değil, aynı zamanda bir yapının deprem güvenliği, taşıyıcı kapasitesi ve ömrü hakkında doğrudan bilgi veren bir göstergedir.
   TBDY 2018’in getirdiği standartlar sayesinde artık bu süreç ülke genelinde tek bir yöntemle yürütülmekte ve sonuçlar mühendislik açısından karşılaştırılabilir hale gelmektedir.

   Doğru alınmış ve doğru analiz edilmiş karot numuneleri,
   yapı güvenliğini değerlendirmenin en bilimsel ve en güvenilir yoludur.

   Unutulmamalıdır ki, yapısal güvenliğimiz ve geleceğimiz, ancak bilimsel verilere, doğru analizlere ve yönetmeliklere uygun uygulamalara bağlıdır. Karot numunelerinin doğru bir şekilde alınması ve TBDY 2018 kriterlerine göre hassasiyetle değerlendirilmesi, depreme dayanıklı ve güvenli yapılar inşa etme hedefimizin temelini oluşturmaktadır.

   Karot numunesi değerlendirme, TBDY 2018 beton dayanımı, deprem performans analizi, beton basınç dayanımı, karot testi sonuçları, yapı güvenliği, riskli yapı tespiti, karot alımı kuralları, mevcut beton dayanımı hesabı.