1. Karot Nedir? Bilimsel Temelleri ve Amacı
Karot, sertleşmiş betonarme yapılardan silindirik olarak kesilip çıkarılan numunelere verilen isimdir. Terim, Fransızca’da havuç anlamına gelen carotte kelimesinden türemiştir. Yapı mühendisliğinde, özellikle mevcut betonarme yapıların değerlendirilmesinde, karot alma işlemi en güvenilir, dolayısıyla gerekli test yöntemlerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Yapılarda kullanılan betonun gerçek basınç dayanımını ölçmek için uygulanan karot testi, yerinde uygulanan tahribatlı bir yöntem olup, kolon, kiriş, perde gibi taşıyıcı elemanlardan silindir biçimli beton numuneleri alınması esasına dayanır. Elde edilen bu karot numuneleri laboratuvar ortamında test edilerek, betonun mevcut dayanım seviyesi belirlenir. Bu sayede, özellikle deprem performans analizi raporu ve yapısal güvenlik değerlendirmelerinde betonun karakteristik özellikleri hakkında doğru ve bilimsel veriler elde edilir.
1.1. Karot Alma İşlemi Nasıl Yapılır?
Karot alma, içi boş silindirik bir çelik kesiciye sahip özel bir ekipman ile gerçekleştirilir. Bu aletin ucunda, yüksek dayanımlı elmas uçlar yer alır. Yüksek devirle dönen bu kesici, beton yüzeyine dik olarak temas ettirilir ve kendi ekseni etrafında dönerek betonun delinmesini sağlar. Silindirik kesici betonun içine ilerledikçe, kesilen parça da kesici içinde birikir. Derin karotlarda, kesici alet hafifçe oynatılarak numunenin ana beton bloktan ayrılması sağlanır. Bu işlem sonunda çıkarılan silindirik numune, analiz için laboratuvara gönderilir.
1.2. Karotla Beton Dayanım Ölçümü ve Test Süreci
Karot yöntemiyle alınan örnekler genellikle 75–100 mm çapında olup kolon, kiriş veya temel elemanlardan alınır. Alınan bu karot numuneleri, gerektiğinde uç yüzeyleri düzleştirilerek standartlara uygun şekilde hazırlanır ve ardından standart pres cihazlarıyla kırılarak beton dayanım testi uygulanır. Bu testin sonucu, numunenin alındığı noktadaki betonun gerçek basınç dayanımını verir.
Karotla beton dayanım ölçümü, doğrudan yapının mevcut durumunu yansıttığı için en güvenilir beton test yöntemlerinden biridir. Özellikle bina karot alma uygulamaları, yapı performans analizlerinde referans niteliğinde önemli veriler sağlar.
Karot yöntemi; betonarme elemanların mukavemet değerlendirmesinde, beton karot analizi ile teknik doğruluğu yüksek ve yapı güvenliği açısından kritik öneme sahip bir uygulamadır. Bu nedenle, yapı sahiplerinin ve mühendislik firmalarının değerlendirme süreçlerinde yapı karot testi uygulamasını doğru şekilde planlaması büyük önem taşır.
2. Karot Neden Alınır? Karot Testinin Amacı ve Kullanım Alanları
Karot alma, betonarme yapılarda malzeme kalitesini ve taşıyıcı sistemin mevcut durumunu değerlendirmek amacıyla başvurulan en güvenilir yöntemlerden biridir. Özellikle mevcut yapılar için karot testi, yapı güvenliği açısından hayati öneme sahiptir. Doğrudan yapıdan alınan örnekler sayesinde, betonun gerçek basınç dayanımı belirlenerek performans analizlerine sağlam bir veri tabanı sağlanır. Karot alımı, yalnızca mühendislik açısından değil, hukuki, ekonomik ve yapısal açıdan da büyük önem taşır.
2.1. Karot Testinin Gerekli Olabildiği Durumlar
Aşağıdaki teknik ve yasal durumlarda, karot alımı vazgeçilmez bir yöntem olarak öne çıkar:
2.1.1. Bina Deprem Performans Analizi
Mevcut betonarme binalarda, deprem etkileri altındaki davranışın doğru modellenmesi için karotla beton dayanım ölçümü zorunludur. Deprem performans raporu hazırlanırken, yapıdaki beton sınıfı en kritik girdi olarak karşımıza çıkar. TBDY 2018 gibi yürürlükteki yönetmeliklere göre, analiz yapılacak her yapıdan belirli sayıda karot alınması şarttır. Karotlu beton dayanım testi, bu analizlerin teknik doğruluğunu garanti altına alır.
2.1.2. Güçlendirme ya da Yıkım Kararı Aşaması
Bir binanın güçlendirilmesi, yıkılması veya yeniden kullanıma açılması gibi geri döndürülemez kararlarda, yapının mevcut beton kalitesi hakkında kesin veri elde etmek gerekir. Bu noktada bina karot alma işlemi, projeye yön veren belirleyici bir adımdır. Aynı zamanda mahkemeye sunulacak bilirkişi raporlarında da beton karot analizi yapılması beklenir.
2.1.3. Şüpheli Beton Kalitesi Tespiti
Projede belirtilen dayanım sınıfına uymayan ya da şüpheli görülen yapılarda, yapı karot testi ile gerçek beton dayanımı ortaya çıkarılır. Bu tür testler, özellikle hasar sonrası yapılan incelemelerde veya ruhsatlandırma süreçlerinde büyük önem taşır.
2.1.4. Yeni Dökülen Betonun Kabulü/Reddedilmesi
Her ne kadar yeni betonlar için taze alınan numunelerle yapılan standart testler ön planda olsa da, bazen numunelerin yetersizliği ya da şüpheli durumlarda doğrudan yapıdan karot alınarak dayanım testi yapılabilir. Bu, özellikle kamu altyapı projelerinde ya da kalite güvence sistemlerinde tercih edilen bir denetim biçimidir.
2.1.5. Kentsel Dönüşüm Sürecindeki Yapılar
Kentsel dönüşüm uygulamaları kapsamında riskli yapı tespiti için kentsel dönüşüm karot uygulamaları zorunludur. Bu kapsamda, yapıdaki taşıyıcı sistemlerin mevcut dayanımı karot alma yöntemiyle belirlenir. Antalya gibi büyükşehirlerde bu uygulamalar oldukça yaygındır. Karot firmaları Antalya genelinde bu sürecin en kritik teknik hizmetini sağlamaktadır.
2.1.6. Eski Yapılar ve Ruhsat/İskan İşlemleri
Önceki yıllarda inşa edilmiş, ruhsatı olmayan ya da iskan almamış binalarda, yapı kalitesinin belgelenmesi için bina karot alımı gereklidir. Belediyeler ve ilgili kurumlar, bu yapıların ruhsatlandırılmasında ya da tapu işlemlerinde karot testi sonuçlarını talep edebilir. Bu tür başvurular için karot başvuru süreci dikkatli şekilde yürütülmelidir.
2.1.7. Mahkeme Süreçleri ve Teknik Bilirkişi Raporları
Yapısal kusur davaları, yıkım kararları ya da hasar sorumluluklarında, mahkemeler teknik bilirkişi raporları talep eder. Bu süreçte malzeme daanımlarının belirlenmesinde en güvenilir analiz yöntemi beton karot analizi ile yapılan teknik testlerdir. Yetkili karotçu firmalarca alınan numuneler, bilirkişilerin tarafsız değerlendirme yapmasına olanak tanır.
2.1.8. Şantiye Dışı Kabul Testleri
Bazı durumlarda, yapı dışında üretilen elemanların (prefabrik betonlar vb.) şantiye alanına geldikten sonra kabul testleri için karot testi gibi yerel uygulamalar gerekebilir.
2.1.9. Bina Yaşı ve Yıpranma Durumunun Değerlendirilmesi
Binaların yaşı ilerledikçe, özellikle 20 yaş ve üzerindeki betonarme yapılar için karot testinin önemi katlanarak artar. Bunun temelinde, Türkiye’deki yapılaşma süreçleri ve deprem yönetmeliklerindeki önemli değişiklikler yatmaktadır. Eski binalar, çoğunlukla 1999 Marmara Depremi öncesi ve 2007 Deprem Yönetmeliği öncesi standartlara göre inşa edilmiştir. Bu dönemlerde beton kalitesi kontrolü ve üretim teknolojileri, günümüzdeki kadar sıkı ve modern değildi. Kullanılan beton sınıfları (örneğin C12, C16 gibi düşük dayanımlı betonlar) ve demir donatı detayları, mevcut Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY 2018)‘nin öngördüğü güvenlik seviyelerinden genellikle uzaktır.
Zamanla çevresel etkilere (donma-çözülme döngüleri, nem, karbonatlaşma vb.) maruz kalan betonarme yapılar, dayanım açısından zayıflayabilir. Bu yıpranma, özellikle eski binalarda betonun mevcut durumunu olumsuz etkiler. Bu nedenle, yaşı ilerlemiş binalarda betonun güncel dayanımını belirlemek ve yapısal zayıflıkları tespit etmek için karot testi vazgeçilmez bir yöntemdir. Taşıyıcı sistem elemanlarından alınan karot numuneleriyle yapılan beton karot analizi, yapının güvenlik seviyesini teknik verilerle ortaya koyar. Bu bina karot alma süreci, bir yapının güçlendirme ihtiyacı olup olmadığını belirlemek için yapılacak analizlerin ilk ve en önemli adımlarından biridir. Elde edilen karot sonuçları, binanın deprem riskini değerlendirmek ve güçlendirme veya kentsel dönüşüm kararlarını bilimsel verilere dayandırmak için kritik rol oynar.
2.1.10. Satın Alınacak Binalarda Güvenilirlik Kontrolü
Gayrimenkul yatırımı yapılmadan önce yapının taşıyıcı sisteminin güvenilirliğini değerlendirmek için performans analizi öncesinde karot testi uygulanabilir. Özellikle deprem riski taşıyan bölgelerde, bina satın almadan önce yapılacak yapı karot testi, alıcının doğru karar vermesini sağlar. Karotla beton dayanım ölçümü ile binanın ilan edilen beton sınıfının gerçekte sağlanıp sağlanmadığı tespit edilir. Bu işlem, teknik raporlarla desteklenerek alıcının güvenli yatırım yapmasına katkı sunar.
3. Neden Karot Testi Bu Kadar Önemli?
Türkiye’nin aktif fay hatları üzerinde yer alması ve her yıl yüzlerce küçük ve büyük depreme maruz kalması, yapı güvenliğini tartışmasız bir öncelik haline getirmiştir. Bu bağlamda, bina sağlığı ve taşıyıcı sistem elemanlarının mevcut durumu doğru tespit edilmeden, hiçbir yapı güvenli kabul edilemez.
Deprem riski altındaki kentlerde, özellikle yapı yoğunluğu yüksek bölgelerde, karot alma işlemi hem bireysel yapı sahipleri hem de kamu kurumları için hayati öneme sahiptir.
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY 2018) ve diğer ülke yönetmeliklerine göre, mevcut binaların deprem güvenliği değerlendirmelerinde karot testi yapılması yasal zorunluluktur. Yönetmelik, karotla beton dayanım ölçümü ile elde edilen verilere göre yapıların analiz edilmesini ve performans seviyesinin belirlenmesini şart koşar.
Performans analizlerinde beton dayanımı, hesaplanan kolon, kiriş ve perde kapasitesini doğrudan etkiler. Eğer beton karot analizi sonucu elde edilen dayanım değeri düşükse, bu durum binanın sınırlı hasar ya da kontrollü hasar gibi önemli sınır sınıflamalardan alt seviyeye düşmesine neden olur.
Bu nedenle doğru bir bina karot testi, taşıyıcı sistemin gerçek kapasitesini ortaya koyar. Özellikle deprem sonrası yapılarda ya da satın alınacak binalarda güvenlik kontrolü amacıyla yapılan analizlerde, karotlu beton dayanım testi, güçlendirme ihtiyacının belirlenmesinde en kritik teknik göstergedir.
Yapı karot testi, sadece mühendislik verisi değil; aynı zamanda can güvenliği ve ekonomik sürdürülebilirlik açısından da önemli bir araçtır. Betonun basınç dayanımı yanlış belirlenirse, performans analizleri hatalı çıkar ve bu da ya gereksiz yere bina yıkımına ya da riskli bir binanın kullanılmasına yol açabilir. Bu nedenle, karot alımı profesyonel ekipman ve deneyimli karotçu ekipler tarafından yapılmalı; sonuçlar doğru analiz edilmelidir.
Sonuç olarak, bina karot alma işlemi sadece bir test değil, yapının kaderini belirleyen kritik bir adımdır. Performans analizlerinin güvenilirliği, karotla belirlenmiş dayanım verilerine dayanmak zorundadır. Karot fiyatları ise alınacak numune sayısı, kat adedi, erişim zorlukları ve yapı türüne göre değişmekte olup, bu konuda uzman ekiplerden fiyat teklifi alınması önerilir.
Karot başvuru süreci, uzman mühendislik firmaları aracılığıyla yönetilmeli, süreç sonunda alınan veriler hem teknik raporlamada hem de idari karar süreçlerinde kullanılmalıdır. Doğru uygulanmış bir karot testi, can ve mal güvenliği açısından yaşamsal bir katkı sunar.
Karot Almadan Performans Analizi: Hukuki ve Teknik Sakıncalar
Karot almadan bir yapının deprem performans analizini yapmak, hem hukuki hem de teknik açıdan büyük sakıncalar taşır ve genellikle yasal mercilerce kabul görmez.
Hukuki Yükümlülükler ve Cezalar: Türkiye’de yürürlükte olan Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY 2018) ve Riskli Yapıların Tespit Edilmesine İlişkin Esaslar (ÇYTHYDE 2013) gibi mevzuatlar, mevcut yapıların deprem performans analizlerinde yerinde beton dayanımının karot numuneleri alınarak belirlenmesini açıkça zorunlu kılar. Bu yönetmelikler, yapıların mevcut durumunu en doğru şekilde yansıtacak test yöntemlerini ve asgari numune sayılarını belirlemiştir. Eğer bir yapı için karot testi yapılmadan performans analizi raporu hazırlanır ve bu rapor üzerinden herhangi bir idari işlem (örneğin ruhsat, iskan, kentsel dönüşüm başvurusu) yapılırsa, bu durum yasalara aykırılık teşkil eder. Yetkili kurumlar (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Belediyeler vb.) bu tür raporları kabul etmez ve işlem durdurulur. Dahası, olası bir depremde yapının performansının yetersiz kalması ve can/mal kaybı yaşanması durumunda, karot testi yapmadan rapor hazırlayan mühendislik firmaları ve onay verenler hakkında ağır hukuki ve cezai sorumluluklar doğabilir. Bu durum, bilirkişi raporlarında da net bir şekilde belirtilerek yasal süreçlerin seyrini etkileyebilir.
Teknik Sakıncalar: Karot testi, betonun gerçek basınç dayanımını ve homojenliğini yerinde tespit etmenin en güvenilir yöntemidir. Schmidt çekici gibi tahribatsız test yöntemleri, yalnızca yüzey sertliği hakkında bilgi verir ve betonun iç yapısı, kür koşulları, nem durumu veya donatı etkisi gibi kritik parametreleri doğrudan yansıtmaz. Karot testi yapılmadığında, performans analizi için kullanılacak beton dayanım değerleri varsayımsal veya tahmini olacaktır. Bu durum, statik hesaplamaların ve performans analizlerinin yanlış sonuçlar vermesine yol açar. Örneğin, beton dayanımı olduğundan yüksek kabul edilirse, riskli bir yapı güvenli zannedilebilir; düşük kabul edilirse, aslında güvenli olan bir yapı gereksiz yere yıkım veya güçlendirme kararı alabilir. Her iki senaryo da hem can güvenliği hem de ekonomik açıdan büyük kayıplara neden olabilir. Dolayısıyla, bilimsel ve mühendislik prensipleri gereği, yapı güvenliğinin doğru değerlendirilmesi için karot testi vazgeçilmez bir ön koşuldur.
4. Karot Alma Süreci: Adım Adım Güvenli ve Doğru Uygulama
Karot alma, yalnızca numune çıkarmaktan ibaret olmayan, dikkatli planlanması ve mühendislik esaslarına göre uygulanması gereken teknik bir işlemdir. Karot testi, yapının taşıyıcı sistemine zarar vermeden gerçekleştirilmelidir. Bu nedenle, işlem öncesinden laboratuvar analizine kadar her aşama büyük bir titizlik gerektirir.
4.1. Karot Alma Aşamaları
4.1.1. Uzman Keşfi ve Numune Noktalarının Belirlenmesi
Karot başvuru süreci başlatıldığında, ilk adım binanın yerinde incelenmesidir. Bu aşamada, yapının statik durumu değerlendirilir ve bina karot alma işlemine uygun noktalar tespit edilir. Numunelerin karot alınacak şekilde taşıyıcı sistemin en uygun bölgelerinden seçilmesi esastır. Özellikle TS EN 13791 standardına göre, kolonların orta bölgeleri tercih edilir. Amaç, hem betonu en iyi temsil eden bölgeden numune almak hem de yapısal bütünlüğü korumaktır. Bu yöntemde, beton dayanımı ölçülmek istenen binanın taşıyıcı elemanlarının donatısız çekme bölgelerinden, emniyet bakımından elemana olabildiğince az zarar vererek belirli boyutlarda karot adı verilen silindirik numuneler kesilmek suretiyle alınır.
4.1.2. Donatı ve Tesisat Tespiti
Delme işlemi öncesi, karot alınacak güzergâhta donatı yerleri ve varsa elektrik-su tesisatları tespit edilmelidir. Bu işlem, radar veya mıknatısometre gibi cihazlarla gerçekleştirilir. Karot alma sırasında taşıyıcı donatının kesilmesi, hem elemanın yapısal kapasitesini zayıflatır hem de matkap ucunun sıkışmasına ve çatlak oluşumuna neden olabilir. Bu nedenle uzman ekipler, numune rotasını dikkatle planlar.
4.1.3. Doğru Ekipman Kullanımı
Karot alma işlemi, içi boş silindirik çelik kesici uçlara sahip, elmas uçlu karot makinesi ile gerçekleştirilir. Bu makine, beton yüzeye dik konumda sabitlenir ve kesici yüksek devirle çalıştırılır. Delme işlemi su altında ya da su akıtılarak yapılmalıdır; bu, hem ısınmayı önler hem de kesme sırasında çevre betona zarar verilmesini engeller.
Kesici, betonun içine ilerledikçe silindirik karot numunesi matkap içinde birikir. İşlem tamamlandığında, numune çatlamadan çıkarılmalı ve düzgün biçimde muhafaza edilmelidir. Titreşim, darbe veya aşırı baskı uygulanmamalı; kesme işlemi kontrollü ilerlemelidir.
4.1.4. Numune Koruma ve Laboratuvar Teslimi
Alınan karot örnekleri, deformasyona uğramayacak şekilde taşınarak yetkili karot laboratuvarlara teslim edilir. Burada numunelerin uçları tesviye edilir ve beton dayanım testi gerçekleştirilir. Bu testler sayesinde, numunenin alındığı bölgedeki gerçek beton dayanımı tespit edilir.
4.1.5. Boşlukların Onarımı ve Raporlama
Karot alınan boşluklar, gecikmeden temizlenip, yüksek mukavemetli, rötre yapmayan tamir harcıyla doldurulmalıdır. Bu işlem hem yapısal sürekliliği sağlar hem de çatlak oluşumunu önler. Ardından, laboratuvar test sonuçlarına dayalı teknik bir rapor hazırlanır. Bu rapor, yapı sahibi, mühendislik ofisleri ve idareler tarafından performans değerlendirmesi gibi işlemlerde temel verilerden bir tanesi olarak kullanılır.
4.2. Karot Dayanımına Etki Eden Parametreler
Karotla elde edilen beton dayanım sonuçları üzerinde etkili birçok faktör vardır. Teknik literatüre göre bu parametreler şunlardır:
- Karot çapı
- Karot yaşı
- Karot alma doğrultusu
- Karot alınan yer
- Karot narinliği
- Karot kürü
- Karot nem durumu
- Karot içinde kalan donatı
- Karot almada kesme etkisi
- Karot alınan betonun dayanım sınıfı
Bu parametrelerin bazıları (özellikle çap, yaş, narinlik, kür ve nem durumu), doğrudan standart basınç dayanımı üzerinde etkili olup, TS EN 13791 standardı doğrultusunda düzeltme katsayıları uygulanır. Doğru planlanmış ve doğru ekipmanla alınmış karot numuneleri, betonun yerindeki dayanımını yüksek doğrulukla belirler.
4.3. Uygulamada Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Yetkili ve deneyimli ekip kullanılmalıdır.
- Delme öncesi analiz ve planlama yapılmalı, gerekiyorsa kolonlar geçici olarak desteklenmelidir.
- Numune alımı esnasında yapının bütünlüğü korunmalı, donatılar kesilmemeli, aşırı baskı veya darbeden kaçınılmalıdır.
- Çıkan karot doğru koşullarda korunmalı ve zaman kaybetmeden test edilmelidir.
- Deliğin onarımı özel tamir harçlarıyla eksiksiz şekilde yapılmalı, işlem sonrası yapısal gözlem ihmal edilmemelidir.
Bu süreçte kullanılan ekipman, işçilik kalitesi, numune sayısı ve laboratuvar sürecinin karmaşıklığı gibi etkenler, karot fiyatları üzerinde belirleyici olur. Uzman bir karot firması, sürecin başından sonuna kadar hem teknik hem de hukuki açıdan güvenli ilerlenmesini sağlar.
5. Karot Alımı Binaya Zarar Verir mi?
Karot alma işlemi, yapı elemanlarından küçük çaplı beton numuneleri çıkararak yerinde beton dayanımını tespit etmek için uygulanan teknik bir yöntemdir. Ancak sıkça karşılaşılan bir soru şudur: “Karot testi binaya zarar verir mi?” Bu soruya yanıt vermek için işlemin doğru yapılıp yapılmadığı, hangi elemanlardan alındığı ve sonrasında ne tür onarım yapıldığı gibi detaylara bakmak gerekir.
5.1. Yapı Güvenliği Açısından Karot Alımının Etkisi
Uzman ekiplerce yapılan karot alımı, doğru bölge seçimi ve donatıların kesilmemesi koşuluyla, yapının taşıyıcı sistemine zarar vermez. Özellikle donatı tarama cihazları ile yapılan ön incelemeler sayesinde, karot alınacak bölge dikkatle belirlenir. Bu süreçte tek bir elemandan birden fazla karot alınmaması esastır. Kolon karot uygulamalarında orta bölge tercih edilir, çünkü bu bölgelerde hem gerilmeler daha düşüktür hem de yapının genel taşıyıcılığı açısından daha az kritik bir noktadır .
5.2. Donatı Kesilmezse Yapıya Zarar Verilmez
Karot alımı sırasında donatıya zarar verilirse, elemanın eksenel, eğilme ve kesme kapasitesi ciddi şekilde düşebilir. Özellikle eski veya zaten hasarlı olan elemanlarda, bir donatının kesilmesi yapısal zayıflamaya neden olur. Bu yüzden karotçu ekipler, donatıyı ıskalayacak şekilde matkap yönünü ayarlamalı ve gerekirse farklı bir bölgeye geçmelidir.
Doğru teknikle uygulanan karot testi ise elmas uçlu, su soğutmalı ve titreşimsiz makineler ile yapılır. Bu sayede çevrede mikro çatlak oluşmaz ve yapı bütünlüğü korunur. Karot alma işlemi darbesiz olduğundan, örnek çıkarılan bölge dışında kalan beton zarar görmez.
5.3. Karot Sonrası Onarım: Kritik Aşama
Karot alımı sonrası oluşan boşlukların doldurulması, yapısal bütünlüğün ve dayanıklılığın korunması açısından kritik öneme sahiptir. Bu boşlukların onarımında kullanılan tamir harçlarının yüksek mukavemetli ve rötre yapmayan özellikte olması beklenir. Genellikle TS EN 1504-3 standardına uygun, yapısal onarım amaçlı harçlar tercih edilmelidir. Bu standarda göre, harçların sınıflandırması R1’den R4’e kadar değişir; R4 sınıfı harçlar en yüksek performansı sunar ve özellikle yüksek dayanım gerektiren taşıyıcı eleman onarımları için idealdir. Örneğin, C40/50 sınıfı beton dayanımına sahip bir elemandan alınan karot boşluğunun, en az elemanın kendi dayanımına eşdeğer veya daha yüksek dayanımda (örneğin R4 sınıfı) bir harçla doldurulması teknik olarak en doğrusudur. Bu harçlar, yüksek erken dayanım, düşük su/çimento oranı ve genleşme özelliği sayesinde betonla iyi bir aderans (yapışma) sağlayarak boşlukta çatlak oluşumunu engeller ve elemanın orijinal taşıyıcı kapasitesini geri kazandırır.
Karot testi binaya zarar verir mi ? Konusunda Akademik ve Kurumsal Görüşler
📌 İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Afet Yönetimi Enstitüsü, 2023’te yaptığı açıklamada, “Güncel deprem yönetmeliği kapsamında yapılan karot testleri binaların mevcut durumunu zayıflatmaz” ifadeleriyle karot testinin güvenli bir yöntem olduğunu belirtmiştir .
📌 Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Başkanı Dr. Sinan Türkkan, karot sonrası yüksek dayanımlı dolgu harcı kullanıldığını ve bu nedenle herhangi bir hasar oluşmadığını açıklamıştır .
📌 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, 2023 yılında yayınladığı bilgilendirmede, taşıyıcı sistemden alınan karotların yönetmeliklere uygun şekilde yapılması halinde, binaya zarar vermeyeceğini özellikle vurgulamıştır .
5.4. Sonuç: Karot Testi Güvenli midir?
Karot, doğru teknikle ve uzman ekip tarafından uygulandığında, yapı güvenliğine zarar vermez. Aksine, karotlu beton dayanım testi sayesinde yapının gerçek durumu tespit edilir ve olası risklere karşı önlem alınabilir.
Sonuç olarak:
- Doğru yer seçimi + Donatıya temas edilmemesi + Uygun onarım = Yapı güvenliğinde olumsuzluk oluşmaz.
- Yanlış kişilerce, plansız yapılan karot alımı ise yapının davranışını olumsuz etkileyebilir.
5.4.1. Tahribatsız Yöntem: Schmidt Çekici (Rebound Hammer) ve Sınırlamaları
Schmidt çekici, betonun yüzey sertliğini ölçerek basınç dayanımı hakkında tahmini bilgi sağlayan tahribatsız bir test cihazıdır. Bu yöntem, hızlı ve pratik olması nedeniyle şantiyelerde ön değerlendirme amacıyla sıklıkla kullanılır.
Ancak, Schmidt çekici ile elde edilen sonuçlar çeşitli faktörlerden etkilenebilir:
- Yüzey Koşulları: Beton yüzeyinin pürüzlülüğü, nem oranı ve karbonatlaşma gibi etkenler ölçüm sonuçlarını etkileyebilir.
- Donatı Varlığı: Donatılı bölgelerde yapılan ölçümler, donatısız bölgelere göre farklılık gösterebilir ve bu da sonuçların güvenilirliğini azaltabilir.
- Sadece Yüzey Sertliği Ölçümü: Schmidt çekici, yalnızca betonun yüzey sertliğini ölçer; bu da iç yapının dayanımı hakkında doğrudan bilgi vermez.
Bu sınırlamalar nedeniyle, özellikle yapı güvenliği ve performans analizi gibi kritik değerlendirmelerde, karot testi gibi tahribatlı yöntemlerle desteklenmesi önerilir. Karot testi, betonun gerçek basınç dayanımını belirlemek için daha güvenilir sonuçlar sağlar.
6. Karot Testi Fiyatları ve Nasıl Teklif Alabilirsiniz?
Karot alma işlemleri, uzmanlık gerektiren teknik bir süreç olduğu kadar, maliyet açısından da dikkatle planlanması gereken bir hizmettir. Karot fiyatları, binanın özelliklerine ve yapılacak işin kapsamına göre değişkenlik göstermektedir. Bu nedenle net bir fiyatlandırmadan önce keşif yapılması ve teklif hazırlanması gereklidir.
Karot Testi Fiyatlarını Belirleyen Başlıca Faktörler
Aşağıda, bina karot testi fiyatları üzerinde doğrudan etkili olan unsurlar sıralanmıştır:
- Karot Numunesi Sayısı: Alınacak karot adedi arttıkça maliyet artar; çünkü her numune ayrı işlem ve test gerektirir.
- Binanın Konumu ve Ulaşılabilirlik: Özellikle karot uygulamalarında ulaşım masrafları fiyatlandırmaya etki edebilir. Şehir merkezine uzak veya erişimi zor olan bölgelerde bu etki belirginleşir.
- Yapının Kat Sayısı ve Mimari Yapısı: Çok katlı ya da karmaşık geometriye sahip binalarda bina karot alımı için gereken işçilik süresi ve ekipman ihtiyacı artabilir.
- Zemin Kat, Bodrum veya Yüksek Kat Uygulamaları: Karotun alınacağı kat, işlemin kolaylığına veya zorluğuna göre fiyatı etkiler.
- Numunelerin Laboratuvar Testleri: Karotlu beton dayanım testi ve beton karot analizi sürecinde laboratuvar maliyetleri de toplam maliyetin belirlenmesnde bir etkendir.
Bu nedenle karot testi fiyatları için standart bir rakam vermek sağlıklı değildir. Yapının durumu, konumu ve talep edilen numune sayısı gibi etkenlere göre detaylı analiz yapılmalıdır.
Şeffaf Fiyatlandırma Politikamız
Firmamız, karot alımı işlemlerinde, şeffaf ve sürprizsiz fiyatlandırma politikasıyla hizmet vermektedir. Tüm kalemler detaylandırılır; iş başlamadan önce onay alınır. Müşterilerimizin güveni, en az mühendislik kalitemiz kadar önemlidir.
Ücretsiz Keşif ve Danışmanlık
Karot işlemi öncesi yapılacak yerinde keşif hizmetimiz ücretsiz olup, binanın fiziksel durumu yerinde incelenir, ihtiyaç duyulan yapı karot testi kapsamı belirlenir. Bu ön görüşme sonrası teknik olarak ne yapılması gerektiği ve hangi elemanlardan örnek alınacağı tarafınıza ayrıntılı biçimde sunulur.
7. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Karot testi ne kadar sürer? Karot sonuçları ne zaman çıkar?
Karot testi, sahada numune alınması ve laboratuvar ortamında basınç dayanımı analizi süreçlerini içerir. Genellikle karot sonuçları 7 ila 14 gün arasında çıkar. Ancak bu süre; karot alma için yapının uygunluğu, alınacak karot sayısı, ulaşım gibi etkenlere bağlı olarak değişebilir. Bu süreç teknik ön değerlendirme ile netleştirilebilir.
Performans Analizi için Kaç Karot Almak Gerekir?
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY 2018)’ye göre karot alınacak eleman sayısı, yapının toplam kat alanı ve taşıyıcı sistem özelliklerine bağlı olarak belirlenir. Yönetmelikte
TBDY 15.2.4.3 – Betonarme Binalarda Sınırlı Bilgi Düzeyi için; Her katta kolonlardan veya perdelerden TS EN 12504-1’de belirtilen koşullara uygun şekilde en az üç adet beton örneği alınarak deney yapılacaktır.
TBDY 15.2.5.3 Betonarme Binalarda Kapsamlı Bilgi Düzeyi Malzeme Özellikleri: Kolonlardan veya perdelerden TS EN 12504-1’de belirtilen koşullara uygun şekilde zemin katta üç, diğer katlarda iki adetten az olmamak üzere ve binada toplam dokuz adetten az olmamak üzere, her 400 m2’den bir adet beton örneği alınarak deney yapılacaktır.
Karot raporu yasal geçerliliğe sahip mi?
Evet, karot testi raporu, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş lisanslı karot firmaları tarafından hazırlanır ve mühendis onayıyla yapı sahibine teslim edilir. Bu karot raporu, tüm resmi işlemlerde (iskan, ruhsat, kentsel dönüşüm başvuruları vb.) geçerlidir. Ancak yapı sahibinin açık izni olmadan hiçbir kuruma bilgi aktarılmaz. Raporlar yalnızca bina sahibine ya da onun yetki verdiği kişi ya da kurumlara sunulur; bu konuda etik ilkelerimiz nettir.
Karot alırken binada yaşamaya devam edilebilir mi?
Evet, karot alımı sırasında binadaki yaşam çoğunlukla etkilenmez. Karot alma işlemi, hızlı ve kontrollü şekilde gerçekleştirilir. Gürültü seviyesi düşük tutulur, güvenlik önlemleri alınır. Karot alınan bölge çevresinde kısa süreli sınırlamalar yapılabilir ancak genel olarak binanın boşaltılması gerekmez.
Binamdan karot aldırmam gerekiyor, ne yapmalıyım?
Bina karot testi veya kentsel dönüşüm karot işlemi için firmamızla doğrudan iletişime geçebilirsiniz. Web sitemizin İletişim bölümünden form doldurabilir, telefonla ulaşabilir veya e-posta gönderebilirsiniz. Alanında uzman mühendislerimiz, ücretsiz ön görüşme ve keşif hizmetiyle süreci planlar ve sizin için en uygun çözümleri sunar.
Karot çapı nedir?
Karot çapı, genellikle 75 mm ile 100 mm arasında seçilir. TS EN 13791 standardına göre, tercihen 100 mm çapında numune alınması önerilir.
Kaynakça
- Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY 2018) – T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 2018.
https://deprem.afad.gov.tr - Riskli Yapıların Tespit Edilmesine İlişkin Esaslar (ÇYTHYDE 2013) – Resmî Gazete, 15.06.2013 tarih ve 28676 sayılı yönetmelik.
https://www.resmigazete.gov.tr - TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) – 2023 yılı Şubat ayı açıklamaları ve teknik bilgilendirme notları.
https://www.imo.org.tr - İstanbul Teknik Üniversitesi Afet Yönetimi Enstitüsü, Nisan 2023 Açıklamaları – Karot testinin yapıya etkileri hakkında resmi görüş.
[Kaynak: İTÜ Afet Yönetimi Duyuruları] - Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) – Dr. Sinan Türkkan, karot sonrası onarım ve güvenlik üzerine açıklamaları.
https://www.deguder.org.tr - Yapı ve Zemin Laboratuvarları Derneği, Yaşar Poyraz, Karot testinin uygulanma süreçleri üzerine görüş.
[Basın Açıklamaları – 2023] - Gazete Kadıköy, “Karot Testi Binaya Zarar Verir mi?” – 20 Şubat 2023.
https://www.gazetekadikoy.com.tr/gundem/karot-testi-binaya-zarar-verir-mi - Teyit.org, “Karot Testi Sağlam Binalara Zarar Verir mi?” – Teknik analiz.
https://teyit.org/analiz/karot-testinin-saglam-binalara-zarar-verdigi-iddiasi - THBB Teknik Makalesi, “Karot Numunesi ile Basınç Dayanımı Ölçümü” – Türkiye Hazır Beton Birliği.
https://www.thbb.org/media/2065/makale1_118.pdf - DergiPark – Akademik Makale, “Karot Alımının Betonarme Yapılara Etkisi ve Güvenliği”
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/772155 - https://insapedia.com/schmidt-cekici-beton-test-cekici-deneyi/