Betonarme binalar için deprem performans analizleri, yapı güvenliği açısından hayati öneme sahiptir. Bu analizler, mevcut binaların olası bir depreme karşı ne kadar dayanıklı olduğunu belirlemek ve gerekli güçlendirme önlemlerini almak için yapılmaktadır. İnşaat Mühendisleri Odası’nın da vurguladığı üzere, bu raporların “Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018 (TBDY 2018) – Bölüm 15” esaslarına göre hazırlanması büyük önem taşımaktadır.

Web sitemizde daha önce de detaylıca ele aldığımız gibi, deprem performans analizleri TBDY 2018 yönetmeliğine göre yapılmaktadır. Riskli yapı tespiti süreçleri ve bu konudaki bilmeniz gerekenler hakkında daha fazla bilgiye Deprem Performans Analizi Hangi Yönetmeliğe Göre Yapılır? TBDY 2018 ve Riskli Yapı Tespiti Hakkında Bilmeniz Gerekenler makalemizden ulaşabilirsiniz.

İnşaat Mühendisleri Odası, performans analizine ilişkin olarak kamu kurumlarına gönderdiği bilgilendirme yazısında, ‘Mevcut Betonarme Bina Performans Analizi Değerlendirme Formu’nu paylaşmıştır. (İlgili paylaşıma buradan ulaşabilirsiniz.)

İnşaat Mühendisleri Odası’nın paylaştığı bu mevcut betonarme bina performans analizi değerlendirme formu, hazırlanan raporların kalitesini ve uygunluğunu denetlemek için kritik bir araçtır. Bu form, raporlarda dikkat edilmesi gereken temel unsurları ve TBDY 2018’e uyumluluğu kontrol etmek için bir rehber niteliğindedir. İnşaat Mühendisleri Odası, idareler tarafından istenen teknik raporların (deprem dayanıklılık raporları vb.) içerik olarak TBDY 2018 – Bölüm 15 esaslarına göre hazırlanmış olması gerektiğini belirtmektedir. Ayrıca, belirtilen koşulları sağlamayan raporların, depremlerin yeniden bir felakete dönüşmemesi ve vatandaşlarımızın yaşam hakkının korunabilmesi için kabul edilmemesi gerektiğini özellikle vurgulamaktadır.

Peki, bir deprem performans raporunda veya bir binanın performans analizinde dikkat edilmesi gerekenler nelerdir? İşte “MEVCUT BETONARME BİNA PERFORMANS ANALİZİ DEĞERLENDİRME FORMU” kapsamında ele alınan bazı önemli başlıklar:

• Kuruluş ve Personel Yeterliliği: Raporu hazırlayan kuruluşun ve ilgili mühendislerin (İnşaat Mühendisi, Jeoloji Mühendisi, Jeofizik Mühendisi) güncel işyeri tescil ve SİM/SMM belgeleri gibi yeterlilikleri kontrol edilmelidir.
• Laboratuvar Belgeleri ve Deneyler: Malzeme laboratuvarının güncel izin ve kapsam belgeleri, makinelerin kalibrasyon belgeleri ve denetçi belgeleri mevcut olmalıdır. Beton örneklerinin uygun şekilde alınması, deneylerin yapılması ve mevcut beton dayanımının belirlenmesi esastır. Tüm numunelerin ve yerlerinin fotoğraflanması, deney kontrol formlarının düzenlenmesi ve sonuçların onaylı olarak sunulması önemlidir.
• Zemin ve Temel Etüt Raporu: Zemin ve temel etüt raporunu hazırlayan firmanın tescil belgeleri, SİM, SMM ve büro tescil belgeleri kontrol edilmelidir. Raporun ilgili mühendislerce imzalı ve kaşeli olması gerekmektedir. Zemin bilgileri yapı analizinde doğru kullanılmalı ve eğer zemin sınıfı ZF olarak tespit edilmişse, sahaya özel zemin davranış analizleri yapılmalıdır.
• Yapı Bilgileri ve Röleve: Yapının adresi, yapım yılı, taşıyıcı sistem türü, kat adedi, kullanım fonksiyonu ve tapu bilgileri gibi genel bilgilere yer verilmelidir. Yapının tümünü kapsayan fotoğraflar, haritadan doğru konum işaretlemesi ve koordinat bilgilerinin bulunması gerekmektedir. Özellikle “Sınırlı Bilgi Düzeyi” seçilmişse taşıyıcı sistem rölevesi hazırlanmalı ve taşıyıcı sistem eleman detayları ile donatı gerçekleşme katsayısı belirlenmelidir.
• Bilgi Düzeyi ve Katsayılar: Deprem performans analizi yapılan yapının bilgi düzeyi (Sınırlı veya Kapsamlı) TBDY 2018 Madde 15.2.2’ye uygun belirlenmeli ve hesaplarda seçilen bilgi düzeyinin katsayıları doğru kullanılmalıdır.
• Donatı Tespiti ve Korozyon: Tahribatsız yöntemle yapılan donatı tespiti tarama sonuçlarında eleman ismi, kesit boyutları, donatı çapı, etriye aralığı gibi bilgiler yer almalıdır. Korozyon gözlemlenmişse fotoğraflarla gösterilmeli, korozyon oranı hesabı yapılmalı ve analizde dikkate alınmalıdır.
• Yükler ve Kapasiteler: Tespit edilen mevcut beton dayanımı analizlere doğru girilmeli, beton elastisite modülü doğru hesaplanmalıdır. Yapının taşıyıcı elemanlarının kapasiteleri mevcut malzeme dayanımları kullanılarak hesaplanmalıdır. Sabit ve hareketli yük değerleri, yapının kullanım amacına ve ilgili standartlara uygun olarak dikkate alınmalıdır.
• Düzensizlikler: Yapıda planda ve düşey doğrultuda düzensizlik meydana getiren durumlar varsa rapora eklenmelidir.
• Deprem Tehlike Haritası ve Spektral Katsayılar: Türkiye Deprem Tehlike Haritası’ndan harita spektral ivme katsayıları (SS ve S1) ve zemin sınıfına göre tasarım spektral ivme katsayıları (SDS ve SD1) doğru hesaplanmalıdır. En yakın fay hattına olan mesafe haritası eklenmeli ve 15 km içindeyse zaman tanım alanında doğrusal olmayan hesap yöntemi kullanılmalıdır.
• Hesap Yöntemleri: Deprem hesabı için TBDY 2018 Madde 15.5’te tanımlanan doğrusal veya 15.6’da tanımlanan doğrusal olmayan hesap yöntemlerinden uygun olanı seçilmelidir. Doğrusal hesap yöntemi kullanılmışsa uygulama sınırları kontrol edilmelidir. Doğrusal olmayan hesap yöntemi seçilmişse uygun hesap yöntemlerinden biri (Tek Modlu İtme, Çok Modlu İtme, Zaman Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Hesap) seçilmelidir. Özellikle Zaman Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Hesap Yöntemi seçilmişse, deprem yer hareketleri için gerekli deprem kayıtları (en az 11 adet) seçilmeli ve uygun şekilde ölçeklendirilmelidir.
• Performans Hedefleri ve Analiz Sonuçları: Bina Kullanım Sınıfı (BKS), Deprem Tasarım Sınıfı (DTS) ve Bina Yükseklik Sınıfı (BYS) doğru belirlenmeli, performans hedeflerine uygun analiz yapılmalıdır. Performans analizi yapılan yapı, deprem tasarım sınıfına göre performans hedefini sağlamalıdır. Analiz sonuçları raporda açıkça belirtilmeli, tüm yapısal elemanların hasar bölgesi ve binanın performans düzeyi açıklanmalıdır.
• Raporlama ve Sunum: Analiz sonuçlarını içeren gerekli hesap çıktıları, kalıp planları, yük bilgileri, malzeme bilgileri, donatı tabloları ve performans değerlendirmesi gibi detaylar rapor içerisinde mevcut olmalıdır. Teknik raporun başında, binanın tanıtımını, incelemeleri, kabulleri, analiz sonuçlarını ve güçlendirme ihtiyacını açıklayan bir sunum raporu düzenlenmelidir. Röleve projesi, zemin ve temel etüt rapor sonuçları, malzeme kalitesi belirleme sonuçları ve yapısal analiz sonuçları rapora eklenmelidir. Tüm dokümanlar (raporlar, fotoğraflar, hesap dataları) CD ortamında da sunulmalıdır.
• Tasarım Gözetimi: Yapının ve zeminin özellikleri açısından TBDY 1.3.2 maddesinde tanımlanan çalışmalar yapılmış ve “Özellik Arz Eden Binaların Tasarım Gözetimi ve Kontrol Hizmetlerine Dair Yönetmelik” kapsamında tasarım gözetimi hizmeti alınmışsa, gözetmenin belgesi kontrol edilmelidir. Tasarım gözetmeni raporunu hazırlayıp imzalamış ve Bakanlık sistemine sunmuş olmalıdır.