Türkiye, aktif deprem kuşakları üzerinde yer alan bir ülke olması sebebiyle, mevcut binaların depreme karşı dayanıklılığı büyük önem taşımaktadır. Bu noktada “bina performans raporu” ve “depreme dayanıklılık raporu” kavramları, hem bina sahipleri hem de ilgili otoriteler için kritik bir rol oynamaktadır. Bu raporlar, binaların olası bir depremde göstereceği performansı belirleyerek can ve mal güvenliğini sağlamak adına atılan en önemli adımlardan biridir. Bu yazıda, bina performans raporu ve depreme dayanıklılık raporunun ne anlama geldiği, nasıl alındığı, sürecin adımları, neler yapılması gerektiği ve sıkça sorulan diğer sorulara detaylı yanıtlar bulacaksınız.
Bina Performans Raporu ve Depreme Dayanıklılık Raporu Nedir?
“Bina performans raporu” ve “depreme dayanıklılık raporu” esasında aynı anlama gelen, bir yapının güncel deprem yönetmeliklerine göre depreme karşı ne kadar güvenli olduğunu gösteren teknik bir belgedir. Bu raporlar, mevcut binaların olası bir deprem karşısında göstereceği davranışları, yapının taşıyıcı sisteminin kapasitesini ve deprem güvenliği seviyesini detaylı bir şekilde analiz eder. Raporun temel amacı, binanın can güvenliğini sağlayıp sağlamadığını, yani olası bir depremde yıkılıp yıkılmayacağını veya ağır hasar alıp almayacağını belirlemektir.
Türkiye’de binaların deprem performansı, 2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’ne göre belirlenir. (Bina performans analizinin hangi yönetmeliklere göre yapılması gerektiği ile ilgili yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.) Bu yönetmelik, deprem bölgelerinde yapılacak binaların tasarım esasları ile mevcut binaların değerlendirilmesi konusunda en güncel ve kapsamlı düzenlemedir. Mevcut bir binanın bu yönetmeliklersde belirtilen performans kriterlerine uygun olup olmadığını anlamak için yapılan analizler sonucunda hazırlanan belgeye “bina performans raporu” veya “depreme dayanıklılık raporu” denir.
Bina Performans Raporu/Depreme Dayanıklılık Raporu Nasıl Alınır?
Bina performans raporu veya depreme dayanıklılık raporu almak, belirli adımları içeren teknik bir süreçtir. Bu süreç, uzmanlık ve yasal prosedürlere uyumu gerektirir. İşte bu raporun alınma süreci:
1. Başvuru ve Ön Hazırlık:
- Uzman Ofis Seçimi: Bina performans raporu almak için öncelikle, yapı alanında uzman, “Serbest İnşaat Mühendisliği” (SİM) ve “İşyeri Tescil Belgesi” (İTB) olan İnşaat Mühendisliği ofislerine başvurulur. Bu ofisler, deprem performans analizini yapacak yetkinliğe sahip olmalıdır.
- Proje Temini: Başvuru üzerine, belediyeden binanın onaylı mimari ve betonarme projeleri temin edilir. Bu projeler, binanın taşıyıcı sistemine dair ilk ve en önemli bilgileri içerir.
2. Veri Toplama ve Saha Çalışmaları:
- Yerinde İnceleme ve Statik Röleve: İnşaat Mühendisleri, 2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’ne göre binaların statik röleve (binanın mevcut durumu ve taşıyıcı sistem elemanlarının ölçülerini belirleme) işlemlerini yapar.
- Beton Dayanımı Tespiti (Karot Alımı): Binanın beton dayanımını belirlemek için karot örnekleri alınır. Karot alımı, donatı olmayan bölgelerden, donatı tespit cihazı ile kontrol edilerek yapılır. Bu işlem, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan lisanslı laboratuvar uzman teknik personeli tarafından gerçekleştirilir. Alınan karotlarda oluşan boşluklar, yüksek mukavemetli, rötre yapmayan grout harcı ile doldurularak kapatılır.
- Donatı Tespiti (Sıyırma ve Röntgen): Betonarme elemanların içerisinde bulunan donatıların (demirlerin) çaplarını, adetlerini ve aralıklarını belirlemek için sıyırma (betonun bir kısmının kaldırılarak donatıların görünür hale getirilmesi) ve röntgen (tahribatsız bir yöntemle donatıların görüntülenmesi) işlemleri yapılır.
- Temel Muayene Çukuru: Binanın temel sistemini incelemek amacıyla temel muayene çukurları açılır. Bu çukurlar, temel tipini, derinliğini ve mevcut durumunu anlamak için önemlidir.
- Zemin Etüt Raporu: Binanın oturduğu zeminin taşıma kapasitesi, deprem davranış özellikleri ve sıvılaşma riski gibi kritik bilgileri içeren zemin etüt raporu hazırlanır veya daha önce yapılmış mevcut zemin etüt raporu varsa bu rapor incelenir. Zemin etüt çalışması, binanın deprem performansını doğrudan etkileyen önemli bir veridir.
Veri toplama ve saha çalışmaları kapsamı, Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY) tarafından belirlenmiştir. Ancak saha çalışmaları sırasında karşılaşılan çeşitli imkânsızlıklar veya fiziksel engeller nedeniyle, ilgili mühendisin teknik görüşü ve mühendislik öngörüsü doğrultusunda bazı uygulama farklılıkları yapılabilmektedir. Ayrıca, yalnızca bilgi edinme amacıyla gerçekleştirilen ve resmi kurumlara sunulmayacak incelemelerde, mühendisin inisiyatifi doğrultusunda yönetmelikte öngörülen yöntemlerden kısmi sapmalar uygulanabilir.
3. Performans Analizi ve Modelleme
- Bilgisayar Ortamında Modelleme: Toplanan tüm saha verileri (statik röleve, karot sonuçları, donatı bilgileri, temel verileri, zemin etüt raporu) kullanılarak, binanın bilgisayar ortamında bir modeli oluşturulur.
- Deprem Performans Analizi: Oluşturulan bu model üzerinden, 2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’ne göre deprem performans analizi yapılır. Bu analiz, binanın olası deprem yükleri altında nasıl davranacağını simüle eder ve taşıyıcı sistem elemanlarının (kolon, kiriş, perde duvar vb.) dayanım ve deformasyon kapasitelerini değerlendirir.
- Bina Performans Seviyesinin Belirlenmesi: Analiz sonucunda binanın deprem performans seviyesi belirlenir. Bu seviye, binanın deprem sonrası kullanım durumunu, hasar derecesini ve can güvenliği açısından riskini gösterir.
4. Raporun Hazırlanması ve Sunulması
Deprem Performans Analizi Raporu:
Yapılan tüm inceleme, ölçüm ve analizler neticesinde elde edilen bulgular, Deprem Performans Analizi Raporu kapsamında detaylı şekilde oluşturulur. Bu raporda, binanın mevcut durumu, malzeme özellikleri, taşıyıcı sistem bilgileri, kullanılan analiz yöntemleri (örneğin doğrusal elastik analiz, doğrusal olmayan zaman tanım alanında analiz vb.), uygulanan yükleme senaryoları ve analiz sonuçları sistematik biçimde sunulur. Ayrıca rapor, binanın Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY 2018) kapsamında hangi performans düzeyini sağladığını, olası bir depremde yapının can güvenliği açısından yeterli olup olmadığını teknik olarak ortaya koyar.
Onay Süreci: Hazırlanan rapor, talep edilen ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına sunularak onay süreci başlatılır.
Bina Performans Raporu Zorunlu mu?
Genel olarak bina performans raporu alınması yasal bir zorunluluk değildir. Ancak, bazı özel durumlarda bu deprem raporunun hazırlanması gerekli hâle gelebilir. Örneğin; işletme ruhsatı, iskan izni, yapı kullanım değişikliği gibi resmi işlemler sırasında ilgili idareler tarafından talep edilebilir. Ayrıca, binada oturanların yapının güvenliğine ilişkin şüpheleri doğrultusunda belediyeye veya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü’ne yapılan başvurular ya da şikayetler neticesinde ilgili kurumlar bu raporun hazırlanmasını zorunlu kılabilir. Bunun yanı sıra, bazı bankalar ipotek işlemleri veya kredi değerlendirme süreçlerinde yapı güvenliğini teyit amacıyla bina performans raporunu talep edebilmektedir.
Deprem Raporu Ne Kadar Sürede Çıkar?
Depreme dayanıklılık raporunun hazırlanma süresi, binanın büyüklüğü, karmaşıklığı, saha çalışmalarının yoğunluğu ve analiz tipine göre değişiklik gösterir. Genellikle, tüm saha verilerinin toplanması, laboratuvar analizlerinin yapılması, bilgisayar modellemesi ve raporun hazırlanması süreci birkaç hafta içerisinde tamamlanabilmektedir.
Bina Deprem Raporunun Maliyeti Ne Kadardır?
Raporun maliyeti de binanın özelliklerine (alanı, kat sayısı, yaşı vb.) ve yapılacak analizlerin türü ve kapsamına göre değişir. Karot alımı, sıyırma, röntgen gibi saha testleri ve laboratuvar analizleri maliyeti etkileyen unsurlardır.
Bina Deprem Performans Raporunu Kimler Hazırlayabilir?
Deprem performans raporu, yapı alanında uzmanlaşmış, “Serbest İnşaat Mühendisliği” (SİM) ve “İşyeri Tescil Belgesi” (İTB) olan İnşaat Mühendisliği ofisleri tarafından hazırlanabilir. Bu mühendislerin, 2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’ne hakim olması ve gerekli yetkinliklere sahip olması zorunludur. Laboratuvar testleri (karot alımı vb.) ise Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan lisanslı laboratuvarlar tarafından gerçekleştirilir.
Sonuç
Hermes Proje olarak, deneyimli mühendis kadromuz, güncel teknolojik donanımımız ve yasal ve akademik yetkinliklerimizle binalarınızın deprem güvenliğini titizlikle analiz ediyor, sizlere güvenli bir gelecek için yol gösteriyoruz. Yapı performans analizi ile binanızın depreme karşı ne kadar güvende olduğunu öğrenmek ve gerekli önlemleri almak için bizimle iletişime geçin. Unutmayın, deprem değil, güvensiz yapılar tehlike oluşturur.
İletişim
Profesyonel deprem performans analizi hizmetlerimizden yararlanmak, detaylı bilgi almak veya ücretsiz keşif talebinde bulunmak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
[…] TBDY 2018 esaslarına uygun şekilde yapılmış Deprem Performans Analizi sonuçlarına ve bina performans raporlarına dayandırılmalıdır. Bu analizler, uzman ve yetkin inşaat mühendisleri tarafından, yapıya […]
[…] Bina Deprem Performans Raporu ve Depreme Dayanıklılık Raporu […]
[…] Bina Deprem Performans Raporu ve Depreme Dayanıklılık Raporu […]
[…] Bina Deprem Performans Raporu ve Depreme Dayanıklılık Raporu […]